کبریت(قسمت پنجم)

نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نخستین کارخانه کبریت سازی در ایران در سال ۱۲۷۶ خورشیدی و با کمک سرمایه گذار روسی در ایران تاسیس شد. یکی از نخستین کبریت سازان ایران را «میرزا علی خان امین الدوله» معرفی می کنند که برای نخستین بار کبریتی معروف به «کبریت تهران» را درست کرد. رشد تدریجی صنایع ایرانی با توسعه کارخانه های کبریت سازی همراه بود. چنانچه در سال ۱۳۰۴ خورشیدی وقتی فقط هشت کارخانه مدرن در ایران فعالیت می کرد، تنها دو کارخانه آن مربوط به صنعت کبریت سازی بودند. این کارخانه در «خرازین» بود اما برچسب و قوطی این کبریت ها در روسیه چاپ می شدند که اوایل نقش پرچم ایران و روسیه و بعدها منقوش به نقش شیر و خورشید بودند. ورود کبریت های فرنگی و قیمت ارزان ترشان باعث ورشکستگی کارخانه های ایرانی شد. بعدها و در دوران قاجار کبریتی به نام «الهیه» در تبریز و زنجان ساخته شد که کیفیتی بهتر از کبریت تهران داشت. اسفند ۱۳۱۰ دولت قانونی مبنی بر انحصار کبریت تصویب کرد که در اختیار دولت قرار می گرفت و از دست بیگانگان بیرون می رفت. از جمله مهم ترین کارخانه های کبریت سازی می توان به کارخانجات توکلی، ممتاز، زنجان و همدان اشاره کرد که بعدها و با افزایش کارخانجات کبریت سازی سندیکای کبریت سازان نیز در سال ۱۳۳۰ خورشیدی شکل گرفت.

در ادامه بی صبرانه منتظر مشاهده نظرات شما عزیزان هستیم و همچنین می توانید با کلیک بر لینکهای ذیل به مطالعه قسمتهای قبلی اختراع کبریت و کبریت های ایرانی را بشناسید.

شرکت بازرگانی فیروزه وارد کننده انواع مواد شیمیایی اولیه برای ساخت کالا، دستگاههای خطوط تولید، و کالاهای آماده مصرف، آماده ارائه خدمات بازرگانی(خرید از چین،حمل هوایی و دریایی به ایران ،ترخیص کالا از کلیه گمرکات) می باشد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا – تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر  – نخستین کارخانه کبریت سازی  – چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران – نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نوشته نخستین کارخانه کبریت سازی ایران اولین بار در شرکت بازرگانی فیروزه پدیدار شد.

کبریت(قسمت چهارم)

چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران سوالی است که ذهن بسیاری از علاقمندان به کلکسیون کبریت و دیگر عزیزان را به خود جلب کرده است. جالب این جاست که کبریت با این شکل جدید، حدود ۱۶۰ سال پیش و در دوران قاجار از فرنگ سوغات آورده شد، اما در روایت ماجراهای نادرشاه هم کبریت وجود دارد و حتی قرن ها قبل از آن نیز در داستان هایی رد کبریت دیده می شود.

به نظر می رسد در میان صنایع و خدمات مرتبط با کبریت، طراحی و نقاشی بیشترین جلوه را داشته و عامل اصلی در کلکسیونی شدن کبریت بوده است. در ایران مجموعه دارانی هستند که گویی تاریخ معاصر ایران را گرداوری کرده اند و با نگاه به مجموعه آنها، می توان هم تاریخ را خواند و هم خاطرات را مرور کرد.

در ابتدا که کبریت به ایران وارد شد، کالایی منحصر به فرد بود که عموم مردم به آن دسترسی نداشتند و فقط مختص خانواده های ثروتمند و طبقه اشرافی بود. در قسمتی از سفرنامه «جورج پاسمان تیت» آمده که وی هنگام سفرش به ایران بهترین هدیه ممکن را یعنی یک قوطی کبریت به گله داران سیستانی داده است؛ چرا که کبریت فقط در یکی دو ناحیه کشور یافت می شود و اگر آتش گله داری خاموش شود، وی مجبور است برای آوردن آتش به نزدیک ترین روستا برود. مهم ترین کبریت های وارداتی به ایران، کبریت های اتریشی، سوئدی با اسامی «گلوب»، «روپی»، و «کی» بودند. کبریت های اتریشی از مرزهای غربی و ترکیه وارد ایران می شد و کبریت های سوئدی از مرزهای جنوبی و بوشهر. کبریت های اتریشی که از نوع سولفوری بودند، در قوطی های گوگردی فروخته می شدند که روی آنها تصاویری از اپرا نقاشی شده بود. اکثر دهقانان و رعایا خریدار کبریت های سولفوری بودند و کبریت های بی خطر توسط افراد مرفه تر خریداری می شد. روی قوطی کبریت های سوئدی، که از نوع بی خطر بودند، نقشی از یک کشتی دیده می شد. خریداران این کبریت ها را به صورت ۵۰تایی و ۲۷۰ قران می خریدند. تقریبا تا سال ۱۲۸۴ خورشیدی بازار کبریت ایران در انحصار اتریش، سوئد و روسیه بود اما مدتها بعد کبریت های مومی ایتالیایی با نام «چرینی» نیز وارد بازار ایران شد. ارزش واردات کبریت در ایران تا سال ۱۲۹۲ خورشیدی، بالغ بر ۵/۳ میلیون قران برآورد می شد که ۷۰ درصد آن سهم روسیه بود.

در ادامه به احداث اولین کارخانه کبریت سازی در ایران خواهیم پرداخت و می توانید با مطالعه قسمت های قبلی و یا بعدی اطلاعات عمومی خود را از کبریت و چگونگی و پیدایش آن افزایش دهید.

شرکت بازرگانی فیروزه وارد کننده انواع مواد شیمیایی اولیه برای ساخت کالا، دستگاههای خطوط تولید، و کالاهای آماده مصرف، آماده ارائه خدمات بازرگانی(خرید از چین،حمل هوایی و دریایی به ایران ،ترخیص کالا از کلیه گمرکات) می باشد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا – تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر  – نخستین کارخانه کبریت سازی  – چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران – نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نوشته چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران اولین بار در شرکت بازرگانی فیروزه پدیدار شد.

کبریت(قسمت سوم)

نخستین کارخانه کبریت سازی 

نخستین کارخانه کبریت سازی در سال ۱۸۳۲ در آلمان راه اندازی شد، اما تا قبل از آن نیز همانگونه که گفته شد این محصول در نقاط مختلف جهان ساخته می شد و مورد استفاده قرار می گرفت. به همین علت کشورهای دیگری از جمله فرانسه، نروژ، انگلیس، مجارستان و اتریش هم خود را مخترع کبریت می دانند و ماجرای کشف و اختراع و تولید آن را منتشر کرده اند. نروژی ها می گویند یک جوان ابزار فروش چوب های حدودا ده سانتیمتری می فروخت که یک سر آنها به گوگرد یا فسفر آغشته بود و هنگام روشن شدن بوی آزاردهنده ای ایجاد می کرد. او بعدها اندازه قطعه چوب ها را کوچکتر کرد و همراه با دسته ای از آنها، یک قطعه سمباده نیز به مشتری می داد. فرانسوی ها نوشته اند، شارل سوری در سال ۱۸۳۰ چوبی که یک سر آن به فسفر سفید آغشته بود، بصورت تصادفی بر روی تخته ای که لایه ای از فسفر سفید آن را پوشانده بود کشید و کبریت بلافاصله مشتعل گردید. به همان اندازه که فرانسوی ها یا نروژی ها و دیگران خود را مخترع کبریت می دانند، ایرانیان و چینی ها هم می توانند چنین ادعایی را حتی با استدلال های قویتری داشته باشند.

چینی ها از قرن ها پیش، مخترع انواع وسایل آتش بازی بودند و آنچنان در این زمینه تنوع، نوآوری و پیشرفت داشته اند که بی هیچ داستان و سندی هم می توان پذیرفت که آشنایی آنها با باروت و گوگرد و سایر مواد آتش افروز و مهارتشان در استفاده از آنها، بسیار فراتر از حد لازم برای ساختن کبریت بوده و شاید به همین دلیل است که چینی ها اصرار زیادی به اینکه خود را مخترع کبریت بنامند ندارند. ایرانیان نیز بخوبی با گوگرد و انواع باروت آشنا بوده اند و تا قبل از اینکه از فرنگ برگشته ها، کبریت را در قوطی های خوشرنگ و ظریف به عنوان یک کالای لوکس و فرنگی سوغات بیاورند، کبریت در گوشه و کنار تاریخ ایران دیده می شد.

در ادامه به تاریخ کبریت در ایران خواهیم پرداخت و همچنین شما می توانید با کلیک بر روی بخشهای دیگر مقالات حس کنجکاوی خودتان را ارضا کنید و از خواندن ادامه مطلب لذت ببرید.

شرکت بازرگانی فیروزه وارد کننده انواع مواد شیمیایی اولیه برای ساخت کالا، دستگاههای خطوط تولید، و کالاهای آماده مصرف، آماده ارائه خدمات بازرگانی(خرید،حمل،ترخیص) می باشد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا – تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر  – نخستین کارخانه کبریت سازی  – چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران – نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نوشته نخستین کارخانه کبریت سازی  اولین بار در شرکت بازرگانی فیروزه پدیدار شد.

کبریت (قسمت دوم)

تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر هستند و برای فهمیدن روش چگونگی اختراع این محصول نیاز به فهم این ارتباط می باشد. در سال ۱۶۶۹ ، کیمیاگری از شهر هامبورگ به نام«هنیگ براند»، ضمن تلاش برای تبدیل فلزات دیگر به طلا، موفق به کشف فسفر سفید شد. این کشف را می توان سرآغاز اختراع کبریت دانست. روش براند برای تهیه فسفر سفید به این صورت بود که از تبخیر مقدار زیادی ادرار، جسمی خمیری به دست آورد که در اثر حرارت دادن آن با ذغال و هدایت بخار حاصل به داخل یک حباب وارونه شده در آب، ماده ای سفید و مومی شکل به دست آورد که در تاریکی می درخشید. به این ترتیب عنصر فسفر کشف شد. البته در آن زمان تعداد عناصر شیمیایی شناخته شده بسیار کم بود و به طلا، نقره، مس، جیوه، آهن، سرب و چند عنصر دیگر محدود می شد. براند سعی کرد فرایند تهیه فسفر را به صورت یک راز نزد خود نگهدارد، اما بعدها کشف خود را به یک کیمیاگر آلمانی به نام «کرافت» فروخت. کرافت با تهیه مقداری فسفر سفید راهی شهرهای مختلف شد تا درخشندگی و نور افشانی این ماده را به نمایش بگذارد. سرانجام، راز تهیه فسفر سفید از ادرار برملا شد. دشواری این روش «کانکل» و «بویل» را بر آن داشت تا در سال ۱۶۷۸ روش کارآمدتری برای تهیه فسفر از سدیم فسفیت پیدا کنند. رابرت بویل ورقی از کاغذ را به فسفر سفید آغشته کرد و قطعه چوبی آغشته به گوگرد را روی آن کشید. در اثر سایش آتش پدید آمد و کاغذ مشتعل شد. در آن روزگار، تهیه فسفر کاری سخت بود به همین دلیل کشف بویل در حد یک کنجکاوی باقی ماند. روش بویل برای تهیه و خالص سازی فسفر، به مراتب بهتر از روش براند بود.در سال ۱۸۲۶ «جان والکر» قطعه چوبی را برای هم زدن مخلوطی از آنتیموان سولفیت، پتاسیم کلرات، صمغ و نشاسته به کار برده بود. او مشاهده کرد چوب آغشته شده به این مواد، پس ازخشک شدن، در اثر مالش آتش می گیرد. به این ترتیب ، او برای نخستین بار کبریت مالشی را کشف کرد. والکر کشف خود را به مردم نشان داد ولی آن را به ثبت نرساند.

شخصی به نام «ساموئل جونز» که نمایش آتش گرفتن کبریت جان والکر را مشاهده کرده بود، اقدام به تولید و فروش نوعی کبریت به نام «لوسیفرس» در ایالت های جنوبی و غربی آمریکا کرد. اشتعال این کبریت ها با انفجار همراه بود گاهی اوقات جرقه های تا فاصله نسبتاً دور پرتاب می کردند و بوی شدید موادآتش بازی می دادند. در سال ۱۸۳۰ «چارلز سائوریا» فرمول کبریت را با استفاده از فسفر سفید تغییر داد و به این ترتیب بوی شدید آن از بین رفت. اما خود فسفر ماده ای سمی و خطرناک بود. بسیاری از مردم دچار نوعی بیماری به نام «فاسی جو» می شدند. کارگران کارخانه فسفر سازی نیز در معرض بیماری استخوان قرار می گرفتند. یک قوطی از این کبریت ها برای کشتن یک انسان کافی بود! بالا خره ، در سال ۱۸۹۲  شخصی به نام «جاشیوا پوسی» کبریت بغلی را اختراع کرد که در آن، سطح مالش چوب کبریت ها در قسمت داخلی و در مجاورت سر چوب کبریت ها قرار داشت. در اثر وارد آمدن فشار بر بسته کبریت، امکان اشتعال همزمان تمام چوب کبریت ها وجود داشت. شرکت کبریت سازی «دیاموند» اختراع پوسی را خرید و سطح مالش کبریت ها را به قسمت بیرونی بسته منتقل کرد. در سال ۱۹۱۰ به علت فشار های اجتماعی برای ممنوع ساختن کبریت های فسفر سفید، شرکت دیاموند اختراعی برای ساخت کبریت های غیر رسمی به ثبت رساند که در آن، از نوعی فسفر سولفید استفاده شده بود .

در ادامه به معرفی اولین کارخانه کبریت سازی خواهیم پرداخت.

شرکت بازرگانی فیروزه وارد کننده انواع مواد شیمیایی اولیه برای ساخت کالا، دستگاههای خطوط تولید، و کالاهای آماده مصرف، آماده ارائه خدمات بازرگانی(خرید،حمل،ترخیص) می باشد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا – تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر  – نخستین کارخانه کبریت سازی  – چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران – نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نوشته تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر اولین بار در شرکت بازرگانی فیروزه پدیدار شد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا

(قسمت اول)
کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا
واقعیت این است که برخی پدیده ها و محصولات، الزاما بطور ناگهانی و توسط یک نفر و در یک زمان ابداع نمی شوند و نیازهای روزمره و شرایط محیطی باعث می شود که یک ایده و فکر یا نوآوری، به ذهن بسیاری از اشخاص برسد و یک وسیله یا ابزار به مرور زمان و در طی یک پروسه توسط افراد مختلف تکمیل شود. در قدیم و یا حتی دورتر، در عصر حجر، برای روشن کردن آتش، یک چوب نوک تیز یا مته مخصوصی که برای همین کار درست شده را روی یک صفحه پهن می‌چرخانند و پهلوی آن ماده خشکی مانند مو یا کهنه یا ریشه و چوب‌های پوسیده قرار می‌دادند و آن‌را آنقدر می‌چرخانند تا گرمی حاصله باعث آتش زدن ماده مزبور می‌شد و یا برای افروختن آتش از سنگ آتشزنه استفاده می کردند.در برخی مناطق نیز با ساییدن یک طناب کنفی بر روی قطعه چوبی خشک آن را به آتش می کشیدند. اما امروزه هیچکدام از این روش ها به کار برده نمی شود .

اغلب مردم با کبریت اتش روشن می کنند. در روزگار ما، فندک های گازی که با گاز بوتان پر می شوند، در بخش وسیعی از جهان جای کبریت را گرفته اند. اما کبریت هنوز ساخته می شود. به عنوان نمونه کارخانه کبریت سازی دیاموند سالانه بیش از ۱۲ میلیارد قوطی کبریت می سازد.
قوطی کبریت یا جعبه کبریت، جعبه مانندی از مقوا (در گذشته از چوب نازک) است که به دو طرف سطح خارجی آن کاغذی نازک می‌چسبانند. اندازه جعبه متفاوت است اما به طور معمول طول این جعبه در حدود ۵ سانتی‌متر و عرضش در حدود ۳ سانتی‌متر می‌باشد و ارتفاعش در حدود یک سانتی‌متر و نیم است که میانگین ۴۰ عدد چوب کبریت را در آن می‌چینند. دو پهلوی این جعبه سنباده مانند و زبر است، تا پس از کشیدن کبریت بر آن سطح، کبریت آتش گیرد. کبریت، وسیله ای ساده برای روشن کردن آتش است. قطعه چوب باریک کوتاه که طولش بطور میانگین در حدود چهار سانتی‌متر است و معمولاً از چوب می‌باشد و یک سر آن به خمیر کبریت آغشته‌است. البته در بسیاری از واکنش های شیمیایی ، گرما و آتش تولید می شود، اما داستان اختراع کبریت پیچیده و پردردسر بوده است . امروزه، مواد مصرفی در ساخت کبریت عموماً مطمئن و ایمن هستند اما در گذشته چنین نبوده است.

کبریت ؟آیا کبریت هنوز مهم است؟

اغلب مردم با کبریت اتش روشن می کنند. در روزگار ما، فندک های گازی که با گاز بوتان پر می شوند، در بخش وسیعی از جهان جای کبریت را گرفته اند. اما کبریت هنوز ساخته می شود. به عنوان نمونه کارخانه کبریت سازی دیاموند سالانه بیش از ۱۲ میلیارد قوطی کبریت می سازد.

در ادامه به تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر خواهیم پرداخت و شما می توانید با کلیک با این لینک به بخش بعدی مقاله دست پیدا کنید.
شرکت بازرگانی فیروزه وارد کننده انواع مواد شیمیایی اولیه برای ساخت کالا، دستگاههای خطوط تولید، و کالاهای آماده مصرف، آماده ارائه خدمات بازرگانی(خرید،حمل،ترخیص) می باشد.

کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا – تاریخچه اختراع کبریت و کشف فسفر  – نخستین کارخانه کبریت سازی  – چگونگی ورود نخستین کبریت به ایران و جایگاه کبریت دراقتصاد قدیم ایران – نخستین کارخانه کبریت سازی ایران

نوشته کبریت و آتشزنه تا کبریت و چوب آتش زا اولین بار در شرکت بازرگانی فیروزه پدیدار شد.